„Ateizm jest odpowiedzialny za zbrodnie Stalina, Hitlera i Pol Pota. Ateiści nie uznają żadnych wartości. Ateizm to po prostu inna religia…”

Na pewno słyszałeś takie rzeczy o ateizmie i ateistach, a jeśli nie takie, to bar-dzo podobne. Twierdzenia te są, rzecz jasna, fałszywe, ale to nie przeszkadza, by powtarzano je od lat. Tego typu ataki na ateizm często wyrastają z silnych emocji, pewnie dlatego, że zagraża on wartościom kojarzonym z religią (przy-najmniej w mniemaniu tych, którzy czują się w obowiązku jej bronić). Gdy ktoś przyzna się do ateizmu, natychmiast zostaje zarzucony gradem (dyżurnych, chciałoby się rzec) pytań:

* Co zostaje z moralności, jeśli odrzucimy boga? * Jaki jest cel życia, jeśli nie ma boga? * Jeśli nie wierzysz w boga, jak w ogóle możesz być czegokolwiek pewien? * Do kogo człowiek ma zwrócić się w kłopotach, jeśli bóg nie istnieje? * Kto nagrodzi dobro i ukarze zło, skoro nie ma nic po śmierci? * Jak bez boga oprzeć się ateistycznemu komunizmowi? * Co z przyrodzoną godnością człowieka i świę-tością ludzkiego życia, jeśli nie stoi za nimi bóg? * Jak bez boga człowiek może osiągnąć szczęście? [z „Wprowadzenia”].

50 mitów o ateizmie to książka, która pokazuje, jak na takie (absurdalne w większości) pytania logicznie i rzeczowo odpowiadać.

Książka jest zapisem z czterech lat i trzech miesięcy wojny Andrzeja Bobkowskiego. Francja 1940 - 1944. Jest to jedna z najwybitniejszych pozycji XX-wiecznej polskiej diarystyki. Po prostu znakomita proza.

"Tak w Polsce się nie pisze" {Roman Zimand}

W „Bogu urojonym” Dawkins nie pisze (przynajmniej nie bezpośrednio) o biologii. Bohaterem jego książki jest religia i relacje między nauką a wiarą. Dawkins z całą mocą swojej wiedzy, talentu i intelektu wprost i bezpośrednio odrzuca religię i wszelkie jej roszczenia (między innymi, a może przede wszystkim, urojenie teistów, że to religia jest źródłem moralności).
Zaczyna od tego, że ukazuje fałsz założeń logicznych wierzeń religijnych, a potem między innymi pisze o ewolucyjnych korzeniach teizmu. Dawkins nie oszczędza bogów we wszelkich ich postaciach – kieruje ostrze swej krytyki zarówno przeciw cierpiącemu na obsesję seksualną krwawemu tyranowi Starego Testamentu, jak i przeciw znacznie łagodniejszemu (acz wciąż nielogicznemu) „Boskiemu Zegarmistrzowi”, odkryciu oświeceniowych myślicieli. Rozpoczyna swą krytykę od logicznej wiwisekcji najczęściej przywoływanych argumentów za istnieniem Boga i na ich podstawie wykazuje, że jakakolwiek Istota Najwyższa jest bytem w najwyższym stopniu nieprawdopodobnym.
W kolejnych rozdziałach możemy przeczytać o tym, w jaki sposób religia – a raczej wszelkie religie (rozróżnienie między krzyżem, gwiazdą Dawida a półksiężycem ma dla Dawkinsa znaczenie drugorzędne) staje się obfitą pożywką dla wojen, niewyczerpanym źródłem bigoterii i dyskryminacji oraz narzędziem upośledzenia dzieci. Fascynującą lekturę stanowią rozdziały, w których Dawkins – tym razem jako biolog – poddaje miażdżącej krytyce dorobek nowych kreacjonistów, czyli (pseudo)naukowe ataki na ewolucjonizm.
Wniosek Dawkinsa jest jednoznaczny – religia (której kreacjonizm i różne teorie „inteligentnego projektu” są nieodrodnymi dziećmi) jest nie tylko nielogiczna. Jest szkodliwa, czasem wręcz śmiertelnie niebezpieczna, a obowiązkiem uczonego i humanisty jest zwrócić na ten fakt uwagę. Religie dość już narobiły zła, konkluduje Richard Dawkins, pora by wreszcie nauka zajęła należne jej miejsce.

We wrześniu 2007 w waszyngtońskim mieszkaniu Christophera Hitchensa odbyła się dwugodzinna rozmowa, w której udział obok gospodarza wzięli Richard Dawkins, Sam Harris i Daniel Dennett. Ta dyskusja „Czterech Jeźdźców Apokalipsy”, jak już wówczas nazywali ich dziennikarze, zo-stała nagrana i sfilmowana. Było to pierwsze i jedyne w tym gronie spotkanie czterech autorów, których przetłu-maczone na dziesiątki języków i wydawane w milionowych nakładach książki stały się zarzewiem NOWEGO ATEIZMU.

Nagranie trafiło do Internetu – między innymi na YouTube oraz na witrynę fundacji Richarda Dawkinsa, która je reali-zowała – i miało miliony odsłon.

Dziś po raz pierwszy ta dyskusja, która w niczym nie straciła na aktualności, ukazuje się w druku. Publikacji towarzyszą specjalnie na tę okoliczność przygotowane teksty jej uczestników. Niestety tylko trzech, bo gospodarz spotkania, Christopher Hitchens, umarł na raka w grudniu 2011 roku.

Książka poprzedzona jest wstępem pióra Stephena Fry, znanego brytyjskiego aktora, komika, pisarza i reżysera, a także – o czym już nie wszyscy wiedzą – ateisty.

„Barbarzyńcy stoją u bram”, jak pisał John Brockman we wstępie do książki Nauka a kreacjonizm. Trudno w to uwierzyć, ale prawie wszędzie na świecie z roku na rok zmniejsza się stopień akceptacji teorii ewolucji i coraz powszechniej daje się słyszeć głosy, że to „tylko teoria”. Świadomie lub nie (choć bardzo często z pełną premedytacją) ludzie mylą różne znaczenia słowa „teoria” i zapominają – lub nie chcą wiedzieć – że ewolucja jest teorią w takim samym znaczeniu jak teoria heliocentryczna czy teoria grawitacji. Ewolucja jest faktem.

Takie niepokojące zjawiska obserwujemy nie tylko w państwach zacofanych i islamskich teokracjach, ale nawet w krajach najbardziej rozwiniętych i cywilizowanych. Tę niechlubną statystykę otwierają Stany Zjednoczone, gdzie dwie piąte mieszkańców pod wpływem indoktrynacji fundamentalistycznych kościołów uważa, że człowiek powstał „na obraz i podobieństwo Boga” dziesięć tysięcy lat temu, ale inne kraje, w tym również i Polska, niewiele im ustępują. U nas na pytanie „Czy człowiek powstał w obecnej postaci przed kilkoma tysiącami lat?” twierdząco odpowiada ponad jedna trzecia ankietowanych – to umieszcza Polskę na ostatnim miejscu w Europie. Co gorsza, prawie wszędzie przybywa ludzi, którzy nie chcą lub nie potrafią przyjąć do wiadomości, że życie ewoluowało na Ziemi od miliardów lat, a wspólny przodek człowieka i szympansa żył w Afryce parę milionów lat temu. Teorię ewolucji atakują państwa i Kościoły, papieże i kardynałowie, ajatollahowie i rabini. Sprzymierza się przeciw niej fundamentalistyczna prawica z radykalną lewicą…

W imię źle pojmowanej wolności słowa i przekonań (a czasem, co zakrawa na jeszcze większą ironię, również w imię swobody badań naukowych) żąda się – w USA, Wielkiej Brytanii, w Rosji, ale także i w Polsce – wprowadzenia do szkół alternatywnych rzekomo „teorii” pochodzenia życia, z powszechnie promowaną koncepcją Inteligentnego Projektu na czele. Warto dodać, że w naszym kraju po ostatniej, wprowadzonej w 2017 roku reformie edukacji ewolucja praktycznie zniknęła z programów nauczania w szkole podstawowej i średniej.

Obowiązkiem człowieka myślącego jest opór wobec tej fali obskurantyzmu, a mało kto potrafi jak Richard Dawkins, autor światowych bestsellerów, w tym słynnego Samolubnego genu i nie mniej głośnego Boga urojonego, wywiązać się z tego zobowiązania z niekwestionowaną intelektualną kompetencją i werwą oraz równym im literackim talentem.

Najwspanialsze widowisko świata to chyba pierwsza w literaturze popularnonaukowej próba zgromadzenia w jednej publikacji wszystkich – w tym momencie już nieodpartych – dowodów i świadectw potwierdzających, że ewolucja, choć nadal skrywa liczne tajemnice, jest na pewno czymś o wiele, wiele więcej niż „tylko teorią”. Cóż, ktoś, kto nie wierzy w teorię grawitacji, powinien wyskoczyć przez okno z X piętra, a kto nie wierzy w teorię ewolucji… powinien przeczytać najnowszą książkę Richarda Dawkinsa.

To wielka książka. Richard Dawkins łączy godną artysty fascynację światem ożywionym z naukowym spojrzeniem pozwalającym zrozumieć, jak nasz świat powstał.
Matt Ridley, autor Genomu i Czerwonej Królowej

„Jest to wzniosły zaiste pogląd”, pisał o ewolucji przed dwustu laty Karol Darwin. Mało kto o tej wzniosłości ewolucyjnej wizji świata potrafi pisać równie mądrze i z równym talentem, jak jeden z najciekawszych obecnie spadkobierców Darwina, Richard Dawkins. To chyba jego najlepsza książka.
V.S. Ramachandran, dyrektor Center for Brain and Cognition, profesor Psychology Department and Neurosciences Program na University of California, San Diego

Mówienie o tej książce, że pisana jest dla obrony teorii ewolucji, jest wielkim nieporozumieniem. Najwspanialsze widowisko świata to raczej porywająca i wnikliwa prezentacja jednej z największych idei w dorobku ludzkiej myśli, a zarazem wszechobejmująca opowieść o siłach, które ukształtowały nasz świat, i o potędze nauki, która pozwala te siły zrozumieć.
Neil Shubin, autor Twojej wewnętrznej menażerii

W swoich dotychczasowych książkach Dawkins powiedział o ewolucji chyba wszystko, poza jednym: dlaczego wiemy, że tak właśnie było. Najwspanialsze widowisko świata zapełnia tę lukę. Niezbędna lektura…
Jerry Coyne, autor książki Ewolucja jest faktem,

Po lekturze tej książki każdy – obojętne, czy dotąd akceptował teorię ewolucji, czy nie – przynajmniej zrozumie, na czym polega jej piękno i moc.
Eugenie C. Scott, Executive Director, National Center for Science Education.

Nadeszły ciężkie czasy dla zwolenników kreacjonizmu. Teraz już nikt nie będzie mógł o ewolucji powiedzieć „to tylko teoria”.
„Kirkus Review”

To książka, którą Richard Dawkins od dawna powinien napisać, a wielu z nas natychmiast powinno ją przeczytać.
Lord Harries of Pentregarth (wcześniej biskup Richard Harries)

Richard Dawkins miał piętnaście lat, gdy sam wyrósł z religii. Napisał tę książkę,
by pomóc tym wszystkim, którzy podobnie jak on w tym wieku mają coraz więcej wątpliwości, ale obawiając się reakcji rodziny, środowiska, nie chcąc zrywać z tradycją albo urazić najbliższych i wreszcie wciąż wątpiąc, nie podejmują tego ostatecznego kroku. Tymczasem Dawkins pokazuje, że w Boga (czy w bogów) wierzyć nie należy,
bo prawdopodobieństwo, że takie istoty istnieją jest znikomo małe, a już z zupełną pewnością nie one stworzyły świat, w którym żyjemy, a też wierzyć nie warto, bo po pierwsze nie z religii pochodzi nasza moralność
(i w żadnych świętych księgach nie znajdziemy przepisu na to, by być dobrym człowiekiem), a po drugie świat bez bogów (i bez kleru) jest piękniejszy i lepszy. Rzeczywistość zaś jest wystarczająco magiczna i fascynująca sama z siebie i nie trzeba jej do tego dzieworództwa, zmartwychwstania i transsubstancjacji. Ani (tym bardziej) grzechu pierworodnego i Sądu Ostatecznego…

Wyrastając z Boga to zatem przewodnik dla wszystkich, którzy chcą… dorosnąć. W sześciu rozdziałach części pierwszej wspólnie
z autorem przyglądamy się temu, dlaczego religie – i ich święte księgi, czyli oczywiście też Biblia – nie mogą być dla nas wzorcem dobra, moralności i zwykłej ludzkiej przyzwoitości, w sześciu składających się na część drugą zaś Richard Dawkins wyjaśnia, dlaczego jedynie niereligijne myślenie, a przede wszystkim nauka, mogą pomóc zrozumieć nam, jak świat powstał i jak działa. A ta wiedza jest warunkiem, by świat ten uczynić lepszym.

Richard Dawkins zadedykował tę książkę „tym wszystkim młodym ludziom, którzy są już dość dorośli, by samemu o sobie decydować”. Warto, by przeczytali ją też ich rodzice.

Janna Levin, autorka Black Hole Blues

Gdy ktoś rozważa niewiarę, polecałbym przeczytać najpierw Biblię. A potem Dawkinsa…

Penn Jillette, autor God, No!

Z literackim talentem i typowym dla siebie poczuciem humoru Richard Dawkins znów pokazuje, jak oddzielić mity od rzeczywistości i czemu to jednak rzeczywistość powinna być nam bliższa. Wyrastając z Boga to więcej niż przewodnik dla początkujących ateistów. To przewodnik po myśleniu. I po świecie.

Neil Shubin, autor Naszej wewnętrznej menażerii

Nowy Testament. Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej Barta D. Ehrmana to (najobszerniejsze z wydanych dotąd w Polsce) omówienie historii piśmiennictwa wczesnochrześcijańskiego (I-III w. n.e.). Autor jest jednym z najwyżej cenionych przedstawicieli dyscypliny zwanej krytyką tekstu, w świecie naukowym uznawanej obecnie za najlepszą metodę badania starożytnych pism. Rzetelna, naukowa analiza piśmiennictwa wczesnochrześcijańskiego, głównie Nowego Testamentu, ale również innych zachowanych tekstów, pozwala nie tylko lepiej je zrozumieć, ale również dostrzec ich znaczenie historyczne i przy okazji poznać fascynującą historię powstania, rozwoju i pierwotnego charakteru chrześcijaństwa (a może chrześcijaństw, jak woli mówić autor) i jego związków z judaizmem i światem, w którym powstawał. Lektura książki bez wątpienia zbliża nas do odpowiedzi na fundamentalne dla naszej cywilizacji pytanie: kim był Jezus z Nazaretu i dlaczego jego (i czy istotnie jego) nauki zawojowały nasz świat?

Wydanie polskie przygotowane zostało na podstawie IV (poprawionego) wydania amerykańskiego (z roku 2013) Książka Nowy Testament. Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej od ponad dziesięciu lat uchodzi za najlepsze wprowadzenie do tematu i służy jako podręcznik uniwersytecki, ale dzięki umiejętnościom popularyzatorskim Ehrmana i jego talentowi pisarskiemu można ją polecić wszystkim czytelnikom zainteresowanym historią Biblii i chrześcijaństwa.

Autor z niezwykłą finezją prowadzi nas przez zawiłości warsztatu badawczego historyka i relacjonuje ciągnące się niekiedy od stuleci spory naukowców i wyznawców na temat znaczenia i wymowy poszczególnych pism, dzięki czemu poznajemy obraz starożytnego chrześcijaństwa, który zaskakuje miejscami bardziej niż wizja Dana Browna, tyle że nie jest fikcją, jest bowiem oparty na starannej analizie źródeł i zbiorowym wysiłku najwybitniejszych znawców historii i literatury tego okresu. Aż trudno wyjść ze zdumienia, jak wiele można się dowiedzieć dzięki uważnej lekturze i wnikliwej analizie tekstów, których to umiejętności przy okazji uczy nas Ehrman.

Bart D. Ehrman (1955) jest absolwentem Wheaton College (Illinois). W 1985 obronił z wyróżnieniem pracę doktorską w Seminarium Teologicznym w Princeton. Przez cztery lata wykładał na Rutgers State University (New Jersey), a od roku 1988 jest profesorem Wydziału Religioznawstwa University of North Carolina Chapel Hill (w latach 2000– 2006 pełnił funkcję dyrektora tego wydziału).

Profesor Ehrman jest autorem kilkuset artykułów naukowych i ponad dwudziestu publikacji książkowych. Trzy jego książki trafiły nawet na listy bestsellerów Amazona i „New York Timesa”: Jezus Interrupted (przegląd najnowszych badań naukowych dotyczących Nowego Testamentu), God's Problem (praca na temat cierpienia w Biblii) oraz Przeinaczanie Jezusa (popularnonaukowe omówienie historii zmian wprowadzanych w Nowym Testamencie). Prace Barta D. Ehrmana zostały przetłumaczone na dwadzieścia siedem języków. W Polsce ukazały się dotąd trzy jego książki: Prawda i fikcja w „Kodzie Leonarda Da Vinci”, Przeinaczanie Jezusa: kto i dlaczego zmieniał Biblię oraz Naśladowcy Jezusa: prawda i fałsz – Piotr, Paweł i Maria Magdalena.

Teksty, które z czasem złożono w antologię nazwaną Nowym Testamentem, powstały w czasach, gdy księgi reprodukowano w jedyny możliwy wówczas sposób – przepisując je ręcznie. Każdy kopista nie tylko mógł się pomylić, co zresztą zdarzało się bardzo często, ale mógł też zmienić przepisywany tekst – co już zdarzało się rzadziej, jednak na tyle powszechnie, że w wielu miejscach sens pism uznawanych przez niemal dwa miliardy chrześcijan za natchnione uległ kompletnej zmianie. W Przeinaczaniu Jezusa Bart D. Ehrman stawia podstawowe pytanie – jaką możemy mieć pewność, że słowa czytane przez nas dziś, są tymi samymi, które napisali pierwotni autorzy Ewangelii, Listów czy Apokalipsy? Porównanie dowolnych dwóch manuskryptów ksiąg Nowego Testamentu nie pozostawia wątpliwości, że przez stulecia poprzedzające wynalezienie druku do tekstu wkradło się tyle przeinaczeń, iż w wielu aspektach sens tej najważniejszej księgi chrześcijaństwa uległ drastycznemu przeinaczeniu. Czy można dotrzeć do oryginalnych słów ich autorów? Jakimi metodami posługują się uczeni, by cel ten osiągnąć, i jakie są efekty ich prac? Jakie znaczenie mają zmiany wprowadzone do tekstu? To ważkie problemy, bowiem dopiero rozstrzygnąwszy je, będziemy w stanie udzielić odpowiedzi na kolejne pytania – na pytania, które nurtują dziś miliony ludzi na całym świecie: Czy piękna opowieść o wybaczeniu jawnogrzesznicy to apokryf? Czy apostoł Paweł naprawdę zabronił kobietom mówić w kościele? Czy pierwotnie w Ewangelii Marka istotnie znajdował się opis zmartwychwstania Jezusa? Czy nazwanie Jezusa Bogiem jest wynikiem pomyłki przy kopiowaniu manuskryptu? Czy jedyny fragment w Nowym Testamencie, jasno wyrażający doktrynę Trójcy Świętej, został dodany przez pobożnego kopistę? Bart D. Ehrman, autor ponad dwudziestu książek i licznych publikacji naukowych, jest profesorem religioznawstwa wysoko cenionego University of North Carolina oraz światowej klasy specjalistą w dziedzinie badań nad historią Nowego Testamentu. W książce Przeinaczanie Jezusa, która w roku 2006 przez wiele tygodni gościła na amerykańskich listach bestsellerów (ponad pół miliona sprzedanych egzemplarzy), a dziś została przetłumaczona już na kilkanaście języków, profesor Ehrman wprowadza czytelnika w problemy badań nad manuskryptami biblijnymi i świat niezwykłych zagadek, jakie od lat nurtują uczonych zajmujących się tą dziedziną, zwaną krytyką tekstu. Przy okazji mamy sposobność poznać historię samej dyscypliny oraz docenić znaczenie jej dorobku dla pojmowania podstawowych prawd religii chrześcijańskiej, a nie tylko w naszym kraju „prawdy” te wciąż mają istotny wpływ na życie wszystkich obywateli, nie wyłącznie tych, którzy w nie wierzą.

Bardzo długo sam – ze zwykłego niemyślenia, przyznam – byłem jedną z licznych ofiar mitu, iż nauka nie ma nic do powiedzenia na temat moralności. Moralny pejzaż wszystko zmienił. Mam nadzieję, że podobną przemianę wywoła też u filozofów. Filozofowie umysłu chyba wreszcie wiedzą, że nie uciekną przed neuronaukami, a najlepsi z nich nauczyli się już nawet z nich korzystać. Sam Harris pokazał, że tą samą drogą powinni podążyć filozofowie moralności, a ichBardzo długo sam – ze zwykłego niemyślenia, przyznam – byłem jedną z licznych ofiar mitu, iż nauka nie ma nic do powiedzenia na temat moralności. Moralny pejzaż wszystko zmienił. Mam nadzieję, że podobną przemianę wywoła też u filozofów. Filozofowie umysłu chyba wreszcie wiedzą, że nie uciekną przed neuronaukami, a najlepsi z nich nauczyli się już nawet z nich korzystać. Sam Harris pokazał, że tą samą drogą powinni podążyć filozofowie moralności, a ich świat też raptem stanie na głowie (a może wreszcie na nogach). Jeśli zaś mowa o religii i groteskowej idei, że człowiek potrzebuje boga, by być dobrym, to w tej sferze akurat od lat Sam Harris jest jednym z najlepszych szermierzy.

— Richard Dawkins, University of Oxford

Człowiek używa zaledwie dziesięciu procent swojego mózgu, przeciwieństwa się przyciągają, chcieć
to móc, z raka można wyleczyć się samemu, wykrywacz kłamstw zawsze wskaże oszusta, człowiek
zahipnotyzowany zrobi wszystko, co mu się każe, i przypomni sobie wszystkie złe rzeczy, jakie
zdarzyły mu się w życiu, można się nauczyć obcego języka przez sen, mężczyźni są z Marsa, a kobiety
z Wenus (i do tego bez przerwy gadają)…
Każdy z nas zna setki takich „psychologicznych prawd” i każdy z nas nieustannie się z nimi styka. W
kinie, w telewizji, w setkach książek, audycji radiowych i artykułów prasowych nieustannie karmieni
jesteśmy psychologiczną mitologią, a sądząc z tego, że taka „poppsychologia” regularnie – i to na
całym świecie – trafia na listy bestsellerów, to bardzo chcemy takiej karmy. Jest tylko jeden „drobny”
problem: większość tej „wiedzy” nie ma nic wspólnego z tym, co współczesna psychologia naukowa
wie już o ludzkich postawach, zachowaniach, motywacjach, emocjach i osobowości.
Scott O. Lilienfeld, Steven Jay Lynn, John Ruscio, Barry L. Beyerstein, autorzy książki 50 wielkich
mitów psychologii popularnej, to wykładowcy i profesorowie renomowanych amerykańskich uczelni.
Dla kogoś, kto tak jak oni zajmuje się psychologią zawodowo i wykształcił już kolejne pokolenie
psychologów, kariera mitów tworzonych przez przemysł psychologii popularnej stanowi poważne
wyzwanie i to nie tylko dlatego, że dominujące w kulturze masowej mity i stereotypy w większości
albo są fałszywe, albo odwołują się do dawno już zarzuconych teorii i koncepcji natury ludzkiej.
Gorzej, że część z tych mitów jest po prostu szkodliwa!
Skąd się biorą psychologiczne mity i dlaczego niektóre z nich są groźne, jak nie dać się uwieść
poppsychologii i dlaczego w psychologii fakty są zwykle znacznie ciekawsze od fikcji – na te pytania
odpowiada 50 wielkich mitów psychologii popularnej

W połowie wieku XX Andre Malraux powiedział, a wielu później po nim to powtarzało, że „wiek XXI będzie wiekiem mistyki, albo go w ogóle nie będzie”. Żyjemy w połowie drugiej dekady XXI wieku i mistyków w istocie przybywa, ale nie wydaje się, by ich obecność zmieniała nasz świat na lepszy. Pewnie dlatego pojawia się coraz więcej głosów, które przekonująco dowodzą, że zarówno bez mistyków, jak i bez ich Boga nie tylko da się żyć, ale żyje się pełniej i szczęśliwiej. Takich głosów przybywa również w „katolickiej Polsce”. Książka Janusza Majcherka Bóg bez znaczenia to jeden z dowodów, że nie wolno przejść obok nich obojętnie. Autor przekonująco wyjaśnia, iż takie „bezbożne” życie może być dobre, spełnione i szczęśliwe. Książka w sposób zwięzły i przystępny rozbija religijne iluzje, ukazując możliwość dojrzałej i odpowiedzialnej obecności w świecie bez konieczności odwoływania się do pozaziemskich autorytetów. Lektura obowiązkowa dla wierzących i ateistów.

Profesor Stanisław Obirek

50 mitów o religiach to przygotowane przez dwójkę cenionych religioznawców opracowanie poświęcone powszechnie podzielanym – fałszywym lub błędnym – przekonaniom o roli, funkcjach i znaczeniu religii w życiu ludzkich społeczności, a także o treści i genezie przekonań religijnych żywionych przez różne kultury i społeczeństwa. Autorzy, profesorowie John Morreall i Tamara Sonn, odwołując się do badań i obszernej literatury przedmiotu, kompetentnie – a przy tym, co ważne, również z poczuciem humoru – omawiają mity na temat największych i najstarszych religii świata (judaizmu, chrześcijaństwa, islamu, hinduizmu, buddyzmu, taoizmu…), ale na tym nie poprzestają, sięgając również po tradycje mniej znane, jak rastafarianizm czy zoroastryzm, a wreszcie i również łączące się ze sferą wierzeń agnostycyzm i ateizm. Ciekawa, wciągająca i ważna lektura.

To nowe, uzupełnione o osiemdziesięciostronicowe wprowadzenie wydanie opublikowanej przez CiS
w roku 2015 książki Polak – katolik?. Sześć lat, jakie minęło od pierwszego wydania, to czas obfitujący
w ważne wydarzenia i dla świata, i dla Kościoła katolickiego, i wreszcie dla polskiego katolicyzmu, który wciąż jest przedmiotem refleksji – i troski – profesora Obirka. Jak sam autor pisze:

Zachęcony przez Wydawcę, który zaproponował mi, by nie tylko wznowić moją książkę, ale i opatrzyć ją nowym wstępem, uwzględniającym najważniejsze zmiany, do jakich doszło w katolicyzmie po roku 2015 (wtedy ukazało się pierwsze wydanie), oraz ewolucję mojego spojrzenia na Kościół katolicki, zabrałem się do skreślenia kilku refleksji. Nie podejrzewałem, przystępując do tej pracy, że tych zmian zaszło aż tak dużo i to zarówno w katolicyzmie, jak i w moim postrzeganiu tego wyznania. Ze względu na fakt, że Kościół polski jest organiczną częścią globalnego katolicyzmu, postaram się opisać również, jakie miejsce dziś w nim zajmuje. Od razu jednak wyjaśniam, że główne tezy wyrażone w książce Polak katolik? w jej kształcie z roku 2015 podtrzymuję, a opublikowana przeze mnie w 2020 roku
z austriackim kolegą książka zawiera liczne dowody na to, że tak jak pisałem przed pięcioma laty, te zmiany idą w złym kierunku (Obirek, Tausch 2020). Dodam, że zwłaszcza w Polsce. To zaś kolejny ważki powód, by wskazać bardziej szczegółowo, na czym one naprawdę polegają.

Dla mnie jako autora Polaka katolika? to duża satysfakcja, że diagnoza postawiona w 2015 roku nie tylko okazała się trafna, ale w pewnym stopniu udało mi się nawet przewidzieć rozwój wydarzeń minionego pięciolecia. Moje wątpliwości co do chrześcijańskiego, a szerzej nawet, i religijnego wymiaru aktywności polskiego Kościoła znalazły pełne potwierdzenie w coraz większym upolitycznieniu i zideologizowaniu tego wyznania w Polsce. […]

W pierwszej części postaram się przedstawić przede wszystkim krytyczne głosy, jakie pojawiły się pod adresem nie tylko katolicyzmu polskiego, ale w ogóle archaicznej struktury tego wyznania chrześcijańskiego, które przeżywa bodajże największy kryzys w swojej historii. To kryzys o wiele głębszy nawet niż Wielka Schizma i podział na chrześcijaństwo Wschodnie i Zachodnie w 1054 roku czy też powstanie Kościołów reformowanych w XVI wieku. W XXI wieku kwestionowane są podstawowe struktury katolicyzmu łącznie z instytucją kapłaństwa i władzy hierarchicznej, czyli kluczowe elementy tej doktryny obowiązujące niemal niezmiennie od edyktu mediolańskiego z roku 313. Czy katolicyzm przetrwa obecny kryzys, trudno przewidzieć; na pewno natomiast, jeśli mu się to nie uda, na jego ruinach pojawi się nowy typ chrześcijaństwa, a może w ogóle religii. Tej sprawie poświęcę drugą część wstępu, w której chcę rozważyć pewien możliwy scenariusz rozwoju nie tyle katolicyzmu, ile całego chrześcijaństwa, które musi się zmienić w świecie pluralizmu religijnego.

[fragment Wprowadzenia do II wydania].

MOTYL, JAKI JEST, (NIE) KAŻDY WIDZI

„Parafraza słynnego hasła z pierwszej polskiej encyklopedii autorstwa Benedykta Chmielowskiego pojawia się w tym miejscu nie przez przypadek. W roku 1745 ksiądz Chmielowski uznał szczegółowe opisywanie konia za pozbawione sensu, gdyż było to zwierzę powszechnie znane, a jego wygląd i właściwości absolutnie oczywiste. Dlatego w Nowych Atenach, w tym jednym, jedynym przypadku, opis zwierzęcia autor zastąpił tylko tym krótkim stwierdzeniem (choć jednocześnie w różnych miejscach swojego dzieła opisał konie dokładnie, legenda pozostała). Nie zmienia to faktu, że z podobną lakonicznością opisu bardzo często spotykamy się współcześnie w odniesieniu do motyli. Gdy jednak uda się kogoś wciągnąć w rozmowę, okazuje się, że wielkie (znacznie większe niż u koni) zróżnicowanie biologii i zachowań, nie mówiąc o wyglądzie tych owadów, może zainteresować nie tylko specjalistów. Niedowierzanie budzi już fakt, że w naszym kraju żyje ponad trzy tysiące gatunków motyli. Jeśli pokażemy komuś książkę prezentującą te najbardziej pospolite, z pewnością będzie zdumiony, jak barwne są niektóre z nich. Najczęściej nasz rozmówca będzie twierdził, że nigdy nie widział takich na własne oczy, a kiedy na krótkim spacerze lub nawet w przydomowym ogródku uda mu się zaobserwować kilka lub kilkanaście z nich, jest naprawdę zaskoczony. Nagle okazuje się, że nie dostrzegał niezwykłego bogactwa życia toczącego się tuż za progiem…”

[fragment Rozdziału 1.].

A zapewne i mało kto z nas słyszał wcześniej o mięsożernych i krwiopijnych motylach, o podwodnych motylach, śpiewających motylach, o motylach atakujących mrówki… i o dziesiątkach fascynujących przystosowań, w jakie łuskoskrzydłe wyposażyła przez miliony lat ewolucja. I właśnie o tym wszystkim pisze dr Krzysztof Pabis.

NAPISALI O KSIĄŻCE

Prawdziwy naukowy thriller. Genomika i statystyka pozwalają pokazać, jak seks i walka o władzę kształtowały nasze dzieje. Te historie mogłyby wpędzić w kompleksy scenarzystów „Gry o tron” […] Musimy na nowo nauczyć się mówić o genetycznych różnicach i podobieństwach między różnymi populacjami, a książka Reicha bez wątpienia jest ważnym wstępem do takiej dyskusji.

„Nature”

Dzięki kopalnemu DNA możemy na nowo napisać historię naszego gatunku (i neandertalczyków przy okazji). Genomy zmarłych przed tysiącleciami Homo przynoszą nam wciąż nowe niespodzianki. Książka Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy ukazuje skalę tych zmian.

„The Atlantic”

W ciągu zaledwie pięciu lat badania nad kopalnym DNA całkowicie zmieniły nasze rozumienie prehistorii człowieka. Genetyk David Reich, jeden z pionierów tej nowej dyscypliny, jako pierwszy podjął się również opisania tego, czego dzięki niej się dowiedzieliśmy.

Colin Renfrew, Disney Professor of Archeology Emeritus, University of Cambridge.

Reich pokazuje nam prehistorię i historię człowieka z zupełnie nowej perspektywy. I robi to doskonale.

Molly Przeworski, Professor of Biological Sciences, Columbia University

Świetnie napisane. Mnóstwo informacji i to z pierwszej ręki, bo od jednego z twórców tej nowej, rewolucyjnej dyscypliny. Nie mogłem oderwać się od lektury.

Robert Weinberg, Professor of Biology, Massachusetts Institute of Technology

Niewiele jest pytań tak zajmujących, jak to o pochodzenie ludzi. […] Jeśli ktoś chce zrozumieć, co z nami działo się przez ostatnie sto tysięcy lat, nie znajdzie lepszego źródła.

Jared Diamond, „The New York Times Book Review”

Badania prowadzone w laboratorium Reicha zmieniły na zawsze nasze rozumienie prehistorii człowieka […] On i jego współpracownicy w zupełnie nowym świetle ukazali proces zaludniania się naszej planety.

Carl Zimmer, „The New York Times”

Książka Reicha to świadectwo wyjątkowego momentu w dziejach nauki […] Prawdziwa polityczna bomba.

„The Wall Street Journal”

W książce Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy. Kopalny DNA i nowa nauka o przeszłości człowieka David Reich przedstawia nam kamień z Rosetty XXI wieku – analizy kopalnego DNA, które o naszej historii pozwalają dowiedzieć się o wiele więcej niż radiodatowanie węglowe. Na tych czterystu stronach czytelnicy znajdą opisy wielu nowych odkryć, które przeczą naszym długo żywionym przekonaniom.

„The National Review”

Nie przypadkiem „The New York Times” poświęcił tej książce wstępniak i zatytułował go Jak genetyka zmienia nasze rozumienie rasy […] To książka dla niektórych kontrowersyjna, ale wspaniała i fascynująca.

„India Today”

Prowadzone w ostatnich latach badania kopalnego DNA każą nam na nowo napisać historię człowieka (i neandertalczyka). Ta książka to prawdziwy granat wrzucony do naukowego ogródka.

„The Atlantic”

W tej wyczerpującej ale i prowokującej książce David Reich wraca do fundamentalnych pytań o nasze pochodzenie i przyszłość, a korzysta przy tym z potężnych narzędzi genetyki populacyjnej. Co oznacza dziś termin „rasa”? Jak różni i jak podobni do siebie jesteśmy? Czym jest tożsamość? Książka Reicha otwiera oczy na wiele kwestii, ale stawia nas też przez bardzo trudnymi pytaniami. Sam kilka razy musiałem przerwać lekturę, by spokojnie zastanowić się nad tym, czego właśnie się dowiedziałem. Wybitna i ważna książka.

Siddhartha Mukherjee, laureat Pulitzera, autor Cesarza wszechchorób.

Książkę Reicha czyta się jak frontowe zapiski uczestnika „rewolucji kopalnego DNA”. Jesteśmy dzięki niemu świadkami, jak dosłownie na naszych oczach następuje wielka transformacja naukowego obrazu historii człowieka.

Anne Wojcicki, CEO i współzałożyciel 23andMe

W ciągu zaledwie pięciu lat badania nad kopalnym DNA zasadniczo zmieniły nasze rozumienie prehistorii człowieka. Genetyk David Reich jest jednym z pionierów tej nowej dyscypliny, dzięki czemu z najbardziej kompetentnego źródła dowiadujemy się, jak migracje ukształtowały nasz współczesny świat.

Colin Renfrew, Disney Professor of Archeology Emeritus, University of Cambridge

Świetnie napisane, czyta się jak kryminał […] Prawdziwa opowieść o tym, jak krzyżowały się ludzkie populacje i jak bardzo oraz często nasze naukowe intuicje są błędne. prof. Henry Louis Gates Jr., Harvard University

Reich wyjaśnia nam, jak i skąd ludzie trafili w niemal każdy zakątek naszej planety. Taka opowieść stała się możliwa dopiero, gdy on sam i jeszcze kilku uczonych odkryli, jak odczytywać informacje zawarte w kopalnym DNA. Lektura tej książki każe zupełnie inaczej spojrzeć na kwestię ras i genetycznego dziedzictwa.

prof. Daniel E. Lieberman, Harvard University, autor The Story of the Human Body: Evolution, Health, and Disease.

David Reich umiejętnie posługuje się tak potężnym narzędziem jak badania całogenomowe, by ukazać nam złożoność ludzkiej historii i znaczenie migracji w życiu naszego gatunku. Dane, które udało mu się zebrać, pokazują jednoznacznie, jak wąska granica oddziela czasem rasistów i ksenofobów od lewicowych ideologów. Jedni i drudzy nie lubią faktów. Jakkolwiek niektóre tezy Reicha mogą wydawać się kontrowersyjne, to bez wątpienia jego książka stanowi dobry punkt wyjścia do poważnej dyskusji nad tym, co badania nad genomem mówią o zróżnicowaniu i zmienności ludzkich populacji. sir Venki Ramakrishnan, laureat Nagrody Nobla, prezydent Royal Society

Nie sposób przecenić znaczenia tej książki.

„Sunday Times”

Fascynująca i oryginalna analiza ludzkiej przemocy. Nowe hipotezy poparte dowodami z badań nad naszymi
małpimi kuzynami oraz ludzkimi i przedludzkimi przodkami (i ludźmi żyjącymi współcześnie).
—STEVEN PINKER
Świetna analiza roli agresji w naszej historii ewolucyjnej.
—JANE GOODALL
Wrangham zawsze był jednym z najoryginalniejszych i najbardziej przy tym wpływowych badaczy czynników
ekologicznych i ewolucyjnych kształtujących historię naszego gatunku. W Paradoksie dobra rozszerza swoje
analizy na kolejną z fundamentalnych składowych kondycji ludzkiej.
—EDWARD O. WILSON
Nikt chyba nie wie więcej o ewolucji człowieka niż Wrangham i nikt chyba nie potrafi na ten temat
powiedzieć tak wielu ważnych rzeczy i to w tak ciekawy sposób. Tym razem dostajemy od Wranghama
fascynującą opowieść o samoudomowieniu człowieka.
—MATT RIDLEY